үхэл бол

Сарны сүүдэр аймшигтай

Хятадын хамгийн алдартай яруу найрагч Ли По саранд маш дуртай байв. Тэр нэг шөнө усанд туссан сарны дүрсийг тэврэх гэж оролдон, завинаасаа унаж, Янцы голд живж үхжээ.

Сахлаас ганц болжээ.
Австрийн Ханс Штайнингер сахлаа 1.4м урт ургуулж, дэлхийн дээд амжилт тогтоов. Гэвч чухам сахал амийг нь авах тавилантай байж. 1567 онд хотод түймэр гарах үед тэр зугатааж яваад сахлынхаа үзүүр дээр санамсаргүй гишгэж унан, хүзүүгээ хугалж нас баржээ.

Давсгаа суллах тустай
Данийн язгууртан, одон оронч Тихо Браге маш этгээд, хачин хүн байжээ. Хүлээн авалтанд алиа салбадайгаа авчран, ширээн доор суулгачихдаг, гэртээ хандгай тэжээх зэрэг. Тэр халз тулаанд хамраа сэлмэнд хатгуулсан учир үргэлж алт, мөнгөн хошуувч зүүдэг байв. 1601 оны хүлээн авалт маш удаан үргэлжилж, түүний давсаг чинэсэн ч тэвчээд л байв. Оройн зоогны үеэр босч явахыг соёлгүй, бүдүүлэг гэж тооцдог байсан учир тэр. Гэтэл Ханс давсагны үрэвсэл болж, хэдхэн өдрийн дараа нас баржээ. Түүхчид түүний үхлийг арай “гайгүй” харагдуулах гэж мөнгөн усанд хордсон мэт бичиж үлдээсэн гэнэ.

Удирдаачийн дохиур үхэл тээв
Удирдаач Жан-Баптист Лулли 1687 онд Францын хаан Людовик XIV-д зориулан бичсэн “Те Deum” бүтээлийг тоглож байхдаа дохиураар хөлийн хуруугаа цохиж гэмтээжээ. Тэр эмчлүүлэхээс татгалзан үргэлжлүүлэн тоглож. Хүмүүс голдуу хөгширч эсвэл өвчнөөр нас бардаг. Мөн эмгэнэлт үхлээр өнгөрөх нь ч бий. Гэтэл бараг онигоо болмоор санаанд оромгүй, санамсаргүй, этгээд хачин үхлүүд бас тохиолддог аж. Гэтэл хуруу нь үрэвсч идээлэн, нас барсан байна. Амиа золиослон байж тоглосон сүлд дуулал нь Людовик хааныг түргэн эдгэрэхэд зориулсан бүтээл байсан гэдэг.

Хэтрүүлбэл ухэл.
Шведийн хаан Адольф Фредерик идэх донтой байсан. 1771 онд 61 настайдаа хэтрүүлж идээд насан эцэслэжээ. Оройн хоолонд түүний хамгийн дуртай түрс, хилэм, өнгөт байцаа, чэстэй шөл, утсан май загас, оргилуун дарс өгчээ. Зөвхөн марфипантай, сүүтэй талх л гэхэд 14 удаа өгсөн гэнэ.

Амь насаараа баталжээ
1871 онд алдарт өмгөөлөгч Клемент Валландингэм ажлынхаа төлөө амиа золиослов. Түүний өмгөөлөлд буй Томас Макгэханыг бааранд хамт архи уусан Том Майерыг алсан гэж буруутгажээ. Харин өмгөөлөгч тэр хүн буугаа хуйнаас гаргахдаа санамсаргүй өөрийгөө буудсан гэж тайлбарлан, үнэмшилтэй болгохын тулд өөрийн буугаа авч, буудав. Гэтэл буу сумтай байж таарч, тэр өөрийгөө хороочихжээ. Өмгөөлөгчийн үхэл Томас үнэхээр буруугүй гэдгийг Тангарагтны шүүхэд итгүүлж чадсан байна.

Хэлээ хазах осолтой
Алан Пинкертон (1819-1884) хамгийн анх хувийн мөрдөх товчоо байгуулсан алдартай хүн. Нэг удаа тэр явган хүний зам дээр хальтирч унаад хэлээ хазчихжээ. Гэтэл хэл нь үрэвсч, үхширэл үүсэн өнгөрчээ.

Ажилдаа эрт ирж болохгүй
Алдартай виски үйлдвэрлэгч Жек Даниэл нэг өдөр ажилдаа эртхэн иржээ. Тэр сейфээ онгойлгох гэтэл кодоо мартчихав. Тэгээд уурандаа сейфээ өшиглөтөл хуруу нь гэмтэж. Ингээд халдвар орж, идээт үрэвсэл болон нас нөгчжээ.

Амтат жүржний хальс ч үхэл
Бобби Лич үхлээс айдаггүй хүн байсан. Тэр 1911 онд торхонд суун, Ниагарын усан хүрхрээг туулсан хоёр дахь хүн болов. Бобби олон удаа аймшигтай тоглолт үзүүлж байсан ч тэнэг үхлээр насан эцэслэсэн юм. Тэр Шинэ Зеландын гудамжаар зугаалж яваад амтат жүржний хальсанд хальтирч хөлөө хугалжээ. Тэгээд хөл тайрах мэс заслын үед хүндрэл гарч, нас барсан гэнэ.

Үхлээ өөрөө бэлджээ.
1911 онд францын оёдолчин Франц Ришель цув ч болдог, шүхэр ч болдог бүтээгдэхүүн хийв. Тэгээд түүнээ туршихаар Эйфелийн цамхагаас үсрэв. Уг нь манекен ашиглах гэж байснаа сүүлчийн мөчид гэнэт өөрөө үсрэхээр шийдсэн байна. Харамсалтай нь түүний шүхэр дэлгэгдсэнгүй, амиа алдсан юм билээ.

Хн, тэгээд үхдэггүй ээ?
Григорий Распутинд эхлээд маш их хор өгтөл хордсонгүй. Тэгэхээр бүтэн дайз сумаар буудав. Бүр болохгүй болохоор модоор цохитол бас алж чадсангүй. Сүүлд нь Нева мөрөнд живүүлжээ.

Бейсболын бөмбөг аюултай
Бейсболын “Cleveland Indians” багийн тоглогч Рэй Чэпмен өрсөлдөгч “New York Yankees” багийн тоглогчийн шидсэн бөмбөгөнд оногдож нас баржээ.

Урт ороолт хүзүү орооно.
1927 онд орчин үеийн бүжгийн “загалмайлсан эх” Айседор Дункан задгай машинд суун, хотоор давхиж явтал салхинд намирсан урт ороолт нь санамсаргүй дугуйнд орооцолдов. Тэгээд бүсгүй ороолтондоо татагдан машинаас унажээ. Хүмүүс хашгиралдахад жолооч зогссон ч хожимдсан байлгүй яахав.

Хог гай чирдэг
Ах дүү Гомер ба Лонгли Коллиер нар гэр орондоо элдэв хог новш цуглуулах донтой. Хэрэгтэй юмаа хаячих вий гэж тэд ухаангүй айдаг гэнэ. Бүр хулгайчаас сэргийлж, гудамд олон жижиг занга тавьжээ. 1947 онд тэдний гэрт үхсэн хүн байна гэсэн дуудлагаар цагдаа нар очиж, дотогшоо арай гэж нэвтрэв. Дүүрэн хогтой зочдын өрөөнд Гомер үхсэн хэвтэх ба ах нь олдсонгүй. Харин тэднийхээс хоёр долоо хоногийн турш 100 тонн хогийг гаргаж хаясны дараа Гомерийн олдсон газраас ердөө 10 футийн зайд Лонгли нас барсан байхыг олжээ. Тэр хэвтрийн ахдаа хоол аваачих гэж байгаад өөрийн тавьсан занганд орж үхсэн хэрэг. Ингээд Гомер хэд хоногийн дараа өлссөөр нас баржээ.

Ток-шоуны ухэл
Жером Ирвинг Родейл гэгч эр эрүүл хооллохыг сурталчилдаг байв. Тэр 1971 онд телевизийн ток шоун дээр “Би 100 насална. Санамсаргүй такси дайрчихгүй л бол” хэмээн онгирч байтал гэнэт зүрх нь өвдөж, тэр дороо нас баржээ.

Эфирт амиа хорлогч
Кристин Чаббак шууд эфирт амиа хорлосон анхны бөгөөд одоогоор цорын ганц сурвалжлагч. Бүсгүй сэтгэл гутралд автсан үедээ 1974 оны 7-р сарын 15-ны өдрийн шууд эфирийн 8 дахь минутанд “Та нарт зориулан, хэн нэгний урссан цус, аймшигт үхлийг хамгийн түрүүнд харуулахын тулд бүхнийг хийдэг “Channel 40’s” сувгийн бодлогыг би дэмжиж байна. Та нар телевизийн амиа хорлолт гэж юу байдгийг анх удаа харна” гээд гар буу шүүрч аван, өөрийгөө бууджээ.

Хэт таргалах осолтой
Рок-н-роллын хаан Элвие Аарон Пресли өөрийн “Graceland” шилтгээнд угаалгын өрөөнийхөө жорлонгийн суултуур дээр амьтавьсан байв. Эмч нар түүнийг хэт таргалж, эмийн тунгаа хэтрүүлснээс болж, зүрх нь дийлсэнгүй гэж оношлосон.

дэлхийн сүйрэл 2012 он

Хvн тєрєлхтєн удахгvй 2012 онтой золгоно. Апо-калипсис болох тэр єдрийг майя vндэстнvvд бvр 1000 жилийн ємнє зєгнєжээ.

Энэ vед 26000 жилд ганц тохиох vйл явдал болох тул дэлхий даяар маш их ач холбогдол єгч байна. Зарим улс орон тэр єдєр хvртэл хичнээн жил, cap, єдєр vлдсэнийг ухраан тоолж эхлэв.

Энэ бvх хєл vймээн 2006 оны тавдугаар сард хэвлэгдсэн "2012 он. Кетцалькоатль буцаж ирнэ" гэсэн номноос болж дэгдсэн юм. Тус ном ганцхан сард хэдэн мянган ширхэг борлогдож, нийт 40 000 хувь хэвлэгджээ. Тvvнээс гадна 2006 оны 12-р сард дэлгэцнээ гарсан, Мел Гибсоны майячуудын соёл иргэншлийн тухай єгvvлсэн "Апокалипсис" хэмээх кино єргєн олны сонирхлыг энэ сэдэв рvv чиглvvлсэн бололтой.

2012 оны 12-рсарын 21 буюу 12.12.21 гэсэн тоо хvн тєрєлхтєнд тун чухал гэнэ. Энэ онд майячуудын 5126 жил vргэлжилсэн он тоолол тєгсєнє.

Сэтгvvлч Лоуренс Жозеф "2012 оны Апокалипсис: соёл иргэншлийн мєхлийн тухай судалгаа" хэмээх номондоо "Асар том сvйрэл болно" гэжээ. Анагаагч, зурхайч Эндрю Смит "Эр, эм бурханлиг эхлэлийн хоорондын тєгс зохирол нь нєхєн сэргээнэ” гэж "2012 оны хувьсгал: 1-р боть. Бэлтгэл" хэмээх єєрийн номонд зєгнєв. Гэтэл Дэниел Пинчбек "Ухамсарт єєрчлєлт гарах ба энэ бvхэнд уугуул нутгийнхны далд мэдлэг болон сэтгэцэд нєлєєлєх мансууруулах бодисууд чухал vvрэгтэй байх болно" гэж бичжээ. Саяхан л нэгэн мянган тєгсч, шинэ мянган хэрхэн айдас хvйдэс, элдэв таамаг тєрvvлж, сэтгэл догдлуулан ирсэн шиг тийм хvлээлт олон тvмний дунд vvслээ. Oлон нийтийн мэдээллийн хэрэгслvvд "Хvн єєрийн гараар байгаль орчноо сvйрvvлж байна" гэж шуугин, дээр нь дэлхийн бараг бvх шашин "Эх Дэлхийгээ аврахын тулд тvvнтэй нэгд" гэж уриалж буй нь хvмvvст хvчтэй нєлєєлж байна.

Харин эрдэмтэд эртний майячуудын зєгнєлийг орчин vед хар дом, шид тарнийн ёслолтой холбох гэсэн оролдлогыг няцааж байна. Майячууд маш єндєр хєгжилтэй соёл иргэншилтэй, бичиг vсэг, математик, одон орны салбарт асар их мэдлэг хуримтлуулсан гvрэн байсан. Тэд Мезоамерикт хэдэн зууны турш оршин тогтнож, манай эриний 300-900 онд хєгжил нь оргилдоо хvрчээ. Майячууд он тооллыг Испанийн колоничлолын дараахнаас хэрэглэхээ больсон юм. Тэдний хуанли 5000 гаран жилийн турш vргэлжилсэн, одоо дуусаагvй байгаа. Харин тvvнийг тєгсєхєд "тэг он" эхлэх аж.

Флорид мужийн Мезоамерик судалгааны хєгжлийн сангийн гvйцэтгэх захирал Сандра Нобл "Эртний майячууд бvтэн мєчлєг дуусах vед том баяр ёслол зохиодог байсан. Гэхдээ 2012 оны 12-р сарын 21-нд Бурхны Шvvх эсвэл сансрын хэмжээний сvйрэл болно гэлцэх нь дэмий яриа. Халаасаа тvнтийлгэх гэсэн олон хvний арга заль" гэжээ.

Зарим зурхайч 2012 оны vйл явдлыг ододтой холбож тайлбарлажээ. Євлийн єдєр шєнє тэнцэх vед Нар 26000 жилийн турш анх удаа Тэнгэрийн заадастай нэгэн шугаманд жагсана. Жозеф энэ vед "Дэлхийн нэгдсэн цагаар 12.12.21-ний vдшийн 11:11 -д Тэнгэрийн заадсаас дэлхийд хvрч ирдэг энергийн урсгал гажиж, тасалдана" гэжээ.

Харин эрдэмтэд "Од эрхсийн энэ байрлалд эртний майячууд ач холбогдол єгч байсан гэдэгт эргэлзэж байна. 2012 оны онцгой vзэгдэл гэдэг нь хэвлэлийнхний хєєрєгдєл, мєн майячуудын тvvхийг єєрийн зорилгод ашиглах гэсэн хvмvvсийн явуулга" гэж мэдэгдлээ.

|KAZAKH LANGUAGE|

|KAZAKH LANGUAGE|
Kazakh or Qazaq is a Turkic language spoken in Kazakhstan, Russia and China by about 8 million people. Kazakh was first written with the Arabic script during the 19th century when a number of poets, educated in Islamic schools, incited revolt against Russia. Russia's response was to set up secular schools and devise a way of writing Kazakh with the Cyrillic alphabet, which was not widely accepted. By 1917, the Arabic script was reintroduced, even in schools and local government. In 1927, Kazakh nationalist movement sprang up but was soon suppressed. At the same time the Arabic script was banned and the Latin alphabet was imposed for writing Kazakh. The Latin alphabet was in turn replaced by the Cyrillic alphabet in 1940. Kazakh Pronunciation One notable aspect of Kazakh pronunciation is the system of vowel harmony. All Kazakh vowels can be classified as either front vowels or back vowels. In the Kazakh language, if the stem of a word contains a front vowel, then any suffixes for that word must also use a front vowel. Likewise, if there is a back vowel in the stem of a word, back vowels are used in any suffixes for that word. The only exceptions to this pronunciation rule are a few loan words from other languages. Most Kazakh words are stressed on the final syllable. Kazakh Vocabulary Kazakh vocabulary shares a number of words with the related languages in the Turkic language family. It also has a variety of loan words from other languages, most notably Russian. By some estimates, Kazakh has been more heavily influenced by Russian than any other Turkic language. Kazakh Grammar Kazakh is considered an agglutinative language because it indicates grammatical functions primarily by attaching suffixes to word stems. Kazakh nouns decline to show case, meaning that they change form to indicate their role in a sentence. The six noun cases in Kazakh are the nominative case, the genitive case, the dative case, the accusative case, the locative case, and the ablative case. Nouns also take suffixes to indicate when they are plural. Kazakh verbs take suffixes to indicate their tense, aspect, and mood. The typical word order for a Kazakh sentence is Subject-Object-Verb, which is different from that of English. Kazakh also uses postpositions, which come after the words they apply to, in place of prepositions, which come before them. Regular practice is important to learn to speak Kazakh well. That's why good Kazakh software programs can be so useful. It's easier than ever to learn Kazakh and to begin to speak Kazakh with the language resources and Kazakh language software from Transparent Language, such as Before You Know It. We wish you the best of luck as you learn Kazakh! NOTE: Kazakh Language is currently offered at Michigan State University

HRM- Хүний нөөцийн менежер

HRM- Хүний нөөцийн менежер

Захирлын “баруун гар” хүний нөөцийн менежер - Аливаа баялаг бүтээгч, амар тайван аз жаргалын эх үндэс нь хүн өөрөө гэдгийг бид ухамсарлаад удаагүй байна. Хүн төрлөхтөн аз жаргалыг хайхдаа худалдаа, газар тариалан, дайн байлдаан, эв нэгдэл, үйлдвэрлэл, зар сурталчилгаа, мэдээлэл технологи гэх зэргээр санхүү, мөнгө төгрөг нь “Аз жаргал” гэж сэтгэдэг байсан бол өнөөдөр бид “Хүн өөрөө баялаг” гэдгийг мэдэрсэн юм.

Та өндөр үнэлэмжтэй мэргэжилтэн боловч хамт олонтойгоо харилцаж чаддаггүй бол энэ нь ямар ч аз жаргалыг таньд олгож чадахгүй. Харин хамт олон нэгэн санаа бодолтой байхад юуг ч хялбараар бүтээж болохыг харуулж чадсан жишээг олон сонсож байсан нь лавтай.
Тиймээс ч өнөөдөр “Human Capital Management” буюу “Хүний Баялагийн Удирдлага” нь шинжлэх ухааны нэгэн салбар болон хөгжиж байна. Манай улсад Хүний Нөөцийн Удирдлагадаа хэрхэн анхаарч байна вэ? Бид “Боловсон хүчин” гэсэн нэр томъёог “Хүний нөөц” гэсэн үгээр солиод маш том өөрчлөлт гаргалаа гэж дүгнэж байгаа нь эндүүрэл гэдгийг одооноос анхаарч байх шиг. Мөн хөгжлийн зохих шаардлагаар хүний нөөцийн алба, хэлтэс байгууллагдсан ч тэр тогтолцоог нь авч явах чадвар бүхий мэргэшсэн мэргэжлийн удирдлага, түүнийг ойлгож дэмждэг захирал чухал хэрэгцээтэй байна.“Хоёр сайн бие хамгаалагчтай байснаас ганц сайн нягтлан бодогчтой бай” гэж нэгэн бизнесмэний хэлсэн энэ үг өнөөдөр “ганц сайн хүний нөөцийн менежертэй бай” гэдэг үгээр солигдож хүн өөрийгөө үнэлэх үнэлэмж нэмэгдэж, чадварлаг, шинийг эрэлхийлэгч энэ салбарын хүчтэй менежерүүд том компаниудын хамгийн чухал хөдөлгөгч хүч болоод байгааг энэ цаг үеийн шилдэг захирал та анзаарч мэдэрч байгаа нь лавтай.
Чадварлаг Хүний нөөц - байгууллагын хөгжлийн тулгуур. Чадварлаг боловсон хүчинтэй байх нь зөвхөн компани, аж ахуй нэгжүүдийн асуудал биш юм. Өрх гэр, байгууллага, цаашлаад улс орны хөгжилд хүртэл хамаатай “Том” асуудал.
Нийгэмд зайлшгүй үүсээд байгаа хүний нөөцийн хомсдлыг далимдуулж “Чоно борооноор” гэгчийн үлгэрээр, шилдэг чадварлаг удирлагуудын дүр хэлбэрийг дуурайсан “Улаан зангиатан” олширч байна. Хөдөлмөрийн зах зээлд шалгуурд орж үнэлэгдээгүй, өөрийгөө сайн ухамсарлаж таниж мэдээгүй, чадваргүй их мэдэгч, эрх мэдэлд дурлагчдын анкет, ажилд орох хүсэлт компаниудын “CV box”-т хэдэн арваараа ирж байгаа ч тухайн ажилд тэнцэх удирлагын чадвартай менежер цөөн байна. Сайн анкетын хүчээр ажилд орсон нэг нь чадваргүйн улмаас ажлаасаа халагдана. Гэхдээ өөр нэг компанид өөрийн тодорхойлолтыг хүргүүлж ямар том байгууллагын менежер байснаа дурдахад нөгөө захирал нь гар тосон хүлээн авдаг тогтолцоо манайд олширлоо. Энэ нь жинхэнэ чадварлаг менежер ямар их эрэлт хэрэгцээтэй байгааг харуулж байна. Хүний Нөөцийн Менежмент хөгжсөн орнуудад чадварлаг менежер, санхүүгийн эрх чөлөөнд хүрсэн хүнийг “УЛААН ЗАНГИАТАН” гэж хүндэтгэн өргөмжилдөг бол манайд байгууллагын оршин тогтнох чадварыг харуулах менежерүүд өөрсдийгөө хэт өндөр үнэлэн, ажлын чадваргүй хүмүүсийн орон тоо ихсэж байгаа нь олон байгууллагын жишээнээс харагдаж байна.
Байгууллагын цаашдын оршин тогтнох гол үндэс – Хүний Нөөцийн Менежмент. Энэ үг хүн бүрийн ялангуяа компани бүрийн амны уншлага болсон үг мэт санагдаж байгаа ч нэг асуудлыг хэт их ярьсаар байгаад үнэ цэн, ач холбогдолгүй ухагдахуун мэт улиг болдог. Бид энэ удаад арай өөрөөр дахин онцгойлон ач холбогдол өгөн анхаарахыг хүсч байна.
Иймд ярьсаар байх бус чадварлаг мэргэшсэн, бүтээлч, сэдэн үйлдэгч хамт олныг дэмжин тэтгэдэг “хүний нөөцийн зөв бодлого” бүхий эдийн засгийг хамтдаа бий болгоцгооё. Захиралууд аа!
Таны баруун гар, байгууллагын хөгжлийн тулгуур “хүний нөөцийн зөв бодлого” түүнийг хэрэгжүүлэх чадвар бүхий мэргэшсэн хүний нөөцийн менежерүүд байх болно.

Казах үндэстний хоол

Манай Монголчууд казах үндэстний хоолыг каз хэмээх амттай адууны хавиргатай хоолоор андадгүй билээ. Казах үндэстний хоол дотор хамгийн амттай хоолны нэг бол яаах аргагүй Каз билээ.Каз нь адууны мах болон малын нарийн гэдэсээр хийдэг болно.Казыг хэр баргын хүн хийж чададгүй өвөрмөч амттай хоол юм. Каз нь цэвэр экологийн байгалийн бүтээгдэхүүн бөгөөд өвөл идвэл наад зах нь ханиад томуу тусдаггүй гэж ярьдаг юм.Одооч гэсэн манай Монголын Казахууд энэ сайхан хоолыг үе дамжуулан хийж байгаа бөгөөд орчин үеийн хоолоор бол хиамтай төстэй бөгөөд харин амт нь үнэхээр сайхан юм.Каз нь Казахын үндэстний баяр болох Наурызын баярын Дастарканы хамгийн том идээний дээжүүдийн нэг юм.Манай Монголчууд маань энэ хоолонд их дуртай билээ? ингээд та бүхэнд Казах үндэстний хоолын зургуудыг танилцуулая.

Казах үндэстний хоол Каз

Сорпа буюу шөл


Челпек буюу Жигэнсэн гурил/шөлтэй хоолонд/



Бесбармак


Гэрийн боорцог

Шорлог

Backstreet Boys - Greatest Hits (2001)

90-ээд оны дунд үеийг поп урсгалаар жинхэнэ утгаар байлдан дайгуулсан Boy Band хамтлаг бол яах аргагүй Backstreet Boys юм. Тэдний 2001 онд гаргасан “Chapter One” хэмээх нэртэй шилдэг дуунуудаас нь бүрдсэн цомогийг та бүгдэдээ хүргэж байна. Хүүхэд, залуу насаа иргэн дурсахыг хүсвэл уг цомог татаж авч сонсоорой гэж зөвлөх байна.

Дууны нэрс:
01. I Want It That Way
02. Everybody (Backstreet’s Back)
03. As Long as You Love Me
04. Show Me the Meaning of Being Lonely
05. Quit Playing Games (With My Heart)
06. All I Have to Give
07. Larger Than Life
08. I’ll Never Break Your Heart
09. Call
10. Shape of My Heart
11. Get Down (You’re the One for Me)
12. Anywhere for You
13. One
14. More Than That
15. Drowning

ТАТАХ:
Backstreet Boys - Greatest Hits (2001)

Баян-Өлгий аймгийн тухай

Газар зүй
Баруун талаараа Алтайн нурууны хяр дагаж БНХАУ-ын Шинжан-Уйгурын өөртөө засах оронтой 450 км, хойт талаараа Сийлхэмийн нуруу дагаж ОХУ-ын Уулын Алтайн БНУ-тай 225 км, зүүн талаараа Увс аймагтай 165 км, зүүн ба урьд талаараа Ховд аймагтай 450 км нутгаар хиллэдэг. Далайн төвшинөөс дээш 1301-4374 метрт оршино, нутаг дэвсгэрийн 95,3% нь 1600 метрээс дээш өндөрт байна. Аймгийн нутаг дэвсгэр кайнозейн эрингийн дөрөвдөгч галбын үеийн гол, мөрөн, нуур, усны ажиллагаагаар тогтсон элс, шавар, хайрга голлосон тунамалтай, уулын хүрэн ба цайвар хүрэн хөрс зонхилсон гол, мөрний саваар нугат намгийн заримдаг давсархаг хөрс, өндөр уулын бүсэд хад асга бүхий уулын тундрын ба уулын нугын хөрстэй, элэгдэл, өгөршлийн ажиллагаагаар тогтсон хонхор, гүдгэр, уул нуруудаас тогтдог. Геологи-тектоникийн мужлалын хувьд Монгол Алтайн атираат мужийн баруун ба баруун хойт хэсэгт оршдог юм. Даян, Хотон, Хоргын цэнгэг устай том, жижиг 80-аад нуур, 100 гаруй гол, горхи, 200 гаруй булаг, шандтай. Толбо, Ачит нуур нь загасны агнуурын нөөцтэй. Ховд, Цагаан, Согоог, Ёлт, Сагсай, Булган, Ганц мод, Бөхмөрөн зэрэг томоохон голтой, Ховд гол 506 км үргэлжилдэг

Цаг уур
Аймгийн нутаг дэвсгэр нь байрлалаар дэлхийн бөмбөрцгийн хойт хагасын дундад өргөрөгт багтдаг учир эх газрын эрс тэс уур амьсгалтай. Далайн түвшнээс их өндөрт оршдогоос сэрүүн уур амьсгалтай, хүрээлэн оршдог өндөр уулс гаднаас агаарын урсгалаар ирсэн чийгийг биедээ татдаг учир Алтайн нурууны өндөрлөг хэсэгт хур тундасны жилийн дундаж хэмжээ 400-500 мм-д хүрдэг байна. өөрөөр хэлбэл говь, цөлийн нөлөөнд ихээхэн автагдсан, өндөр уулын өвөрмөц уур амьсгал, эмзэг экосистемтэй. Салхины жилийн дундаж хурд 4-9 м/секунд хүрдэг.

Ургамал, амьтан

Агь, таана, хөмүүл, шаваг, шарилж , ерхөг, хиаг, хазаар өвс, харгана, хялгана, бударгана зэрэг хээр, цөлөрхөг хээрийн өвс ургамал зонхилж, чийг илүүтэй уулын сүүдэр хажууд үхрийн нүд, хад, гүзээлзгэнэ, тошлой зэрэг зэрлэг жимсгэнэ ургадаг. Ой нь уулсын зөвхөн сүүдэр хажууг бүрхэн, өвөр хажуугаар хээрийн ургамал тархсан, уулархаг нутгаар вансэмбэрүү, бадамлянхуа, алтан гагнуур, чихэр өвс, бамбай, башиг, чийгийн давирхай, таван салаа, нохойн хошуу зэрэг эмийн ургамал ургадаг боловч үйлдвэрлэлийн аргаар өргөн ашиглаагүй байна.

300 гаруй сээр нуруутан байгаагийн дотор 11 зүйлийн хэвлээр явагч, 8 зүйл загас бүртгэгдсэн байна. Дэлхийд ховордсон аргаль, янгир, ирвэс, шилүүс зэрэг амьтдаас гадна чоно, үнэг, суусар, тарвага ,туулай, үен зэрэг ан амьтад, харцага, ёл, бүргэд, сар, тоншуул, хун, хотон, хойлог, алтан гургалдай, галуу, нугас зэрэг жигүүртэн шувуудтай.

Эдийн засaг

Эдийн засгийн гол салбар нь мал аж ахуй бөгөөд 1,4 сая малтай, тариалан сул хөгжсөн байна. Аж үйлдвэрийн хөгжил дорой боловч уул уурхай, хөдөө аж ахуйн гаралтай түүхий эдийг боловсруулах салбарт тэргүүлэх ач холбогдол өгч хөгжүүлэх боломжтой, төмөр зам, хатуу хучилттай авто замгүй, холбоо, агаарын болон авто тээврийн үйлчилгээ харьцангуй илүү хөгжсөн.

Хэтийн төлөв сайтай алтны 6 үндсэн илрэл, 5 шороон хуримтлалын зангилаа хэсэг буюу талбайг тогтоосон нь ойрын жилүүдэд эрэл-үнэлгээ, хайгуул хийж, алт олборлолтын салбарыг хөгжүүлэн, үйлдвэрлэлийн хэмжээг нэмэгдүүлэх бололцоотой боловч байгалийн нөөц, баялагийн судалгааг бүрэн хийгээгүй байна. Төсвийн урсгал зардлын 30 гаруй хувийг өөрийн орлогоор, үлдсэн хэсгийг улсын татаасаар бүрдүүлдэг, төсөв санхүүгийн чадавхи сул юм. Аймгийн байгаль орчин нь унаган төрхөөрөө үндэсэндээ хадгалагдсан, ус, хөрс, агаар бохирдуулах уул уурхай, химийн үйлдвэр хөгжөөгүй, малын тоо бэлчээрийн даацнаас хэтэрч, бэлчээр талхлагдан, цөлжих нөхцөл бүрдсэн байна. Байгалийн хязгаарлагдмал нөөц, баялгийг үнэ төлбөргүй ашигладаг үрэлгэн хэв шинжээс бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, үйлчилгээний үнэд байгалийн өртгийг тусгаж, байгалийн даацад зохицон амьдрах хөгжлийн шинэ хандлагад шилжих арга замыг сонгон хөгжих чиг хандлага нь аймгийн хөгжлийн гол стратеги болж байна.

Баян-Өлгий аймаг

Flag Coat of arms
Coordinates	48°18′N 89°30′E / 48.3°N 89.5°E / 48.3; 89.5
Capital	Ölgii
Area	45,704.89 km² (17,647 sq mi)
Population	93,931 (2008)
Density	2.06 /km² (5 /sq mi)
Founded	1940 [1]
Timezone	UTC+7
Area code	+976 (0)142
License plate	БӨ_ (_variable)
ISO 3166-2 code	MN-071
Website: http://bayan-ulgii.pmis.gov.mn